Trước khi trở thành một vĩ nhân, bất cứ nhân vật lịch sử nào trước hết vẫn là một con người bình thường. Chỉ có vòng xoáy thời cuộc, chỉ có tình huống đẩy đưa mới tạo cơ hội cho họ trở thành những nhân vật đáng lưu lại trong sử sách. Bộ phim Bài diễn văn của nhà vua là câu chuyện của một người đầy mặc cảm, tuy không muốn trị vì nhưng bất đắc dĩ lên ngôi vua.
Làm thế nào để chữa tật nói lắp của một vị hoàng tử để chuẩn bị cho ngày đăng quang, làm thế nào để thuyết phục một kẻ nhút nhát tự ti thành người xứng đáng thừa kế ngai vàng. Viết trên giấy thì chẳng có gì là hấp dẫn cả, nhưng khi được đạo diễn Tom Hooper dựng trên màn ảnh lớn, bộ phim The King’s Speech (Bài diễn văn của nhà vua) lại có sức lối cuốn lạ thường, dù không hề có thủ thuật kỹ xảo, mà cũng chẳng cần đến điểm nhấn hồi hộp, nút thắt lâm ly.
Bộ phim The King's Speech (Bài diễn văn của nhà vua) kể lại câu chuyện của hoàng gia Anh Quốc vào những năm 1930. Vua cha già nua, sức khỏe ngày càng yếu kém, nhưng rủi thay dòng dõi Windsor lại không có người kế vị nào đáng gọi là xứng đáng. Con trai trưởng là thái tử Edward, người mà đáng lẽ phải lên ngôi vua, chỉ nghĩ đến chuyện vui chơi tiệc tùng, thâu đêm trác táng.
Thời thanh niên, thái tử Edward là một phi công tài ba, sĩ quan cao cấp trong quân đội hoàng gia, nhưng khi đệ nhị thế chiến bùng nổ lại không được giao quyền chỉ huy để thật sự tham chiến. Còn người con trai thứ nhì là hoàng tử Albert mà gia đình gọi một cách thân mật là Bertie. Thời còn nhỏ, hoàng tử Albert mắc tật nói cà lăm cà lắp. Mọi trọng trách tương lai đều được chuẩn bị giao cho người anh cả. Khi được phong chức bá tước York, hoàng tử Albert không đời nào tin rằng sẽ đến ngày mình lên làm vua.
Nói không ra hơi, đọc không ra chữ
Vào giữa những năm 1930, nguy cơ chiến tranh bắt đầu ló dạng tại châu Âu. Sau đệ nhất thế chiến, mọi người dân tưởng chừng sẽ sống an bình, nào ngờ bóng ma chiến tranh thế giới lại xuất hiện bao trùm khi Hitler lên nắm quyền. Ngoài mặt Đức Quốc xã giả vờ thỏa hiệp ngoại giao với các nước láng giềng qua những cam kết bất tương xâm, nhưng trong thâm tâm lại nuôi mộng xâm chiếm các nước láng giềng : bành trướng về mặt quân sự để làm bá chủ toàn cầu.
Khi vua cha băng hà vào đầu năm 1936, thái tử Edward lên ngôi trị vì, nhưng lại đột ngột thoái vị chưa đầy một năm sau đó. Lý do là vì nhà vua muốn thành hôn với một người đàn bà đã có hai đời chồng và đã hai lần ly dị. Điều đó đi ngược lại với hiến pháp và nghi lễ triều đình. Bất chấp mọi lời khuyên can, nhà vua Edward chỉ vì tình yêu mà sẽ từ bỏ ngai vàng. Ông nhường ngôi báu lại cho em trai là hoàng tử Albert. Trong tư thế của một người không được chuẩn bị, nhưng phải gánh lấy trọng trách cầm cương đất nước, hoàng tử Albert hoàn toàn bị choáng váng. Làm thế nào đây khi mà vị quốc vương tương lai của nước Anh lại ấp a ấp úng, nói không ra hơi, đọc không ra chữ ?
Những năm 1930 lại là thời kỳ thịnh hành của những chương trình phát thanh, mỗi tháng nhà vua vẫn thường có nhưng bài diễn thuyết diễn văn gửi đến toàn dân. Hình ảnh của hoàng gia sẽ bị coi thường khi mà nhà vua do tật nói lắp nên không thể nào diễn đạt trôi chảy trước thần dân, công chúng. Vì thế cho nên, vợ của ông là hoàng hậu Elizabeth đã tiếp xúc kín đáo với một chuyên gia phát âm (Lionel Logue do Geoffrey Rush thủ vai) mời ông chữa tật nói lắp của nhà vua.
Ban đầu từ chối giúp đỡ, nhưng sau đó chuyên gia phát âm này đành phải nhận lời khi biết rằng ‘‘bệnh nhân’’ của mình không ai nào khác ngoài quốc vương tương lai của nước Anh. Nhưng ông chấp nhận với một số điều kiện : giữa hai người không có chuyện phân biệt vai vế, không có chuyện vua tôi, người trên kẻ dưới. Nhà vua cũng phải đến ‘‘phòng mạch’’ của ông để chữa bệnh, phải tuân thủ các phương pháp trị liệu như bao bệnh nhân khác. Bộ phim ở đây có nhiều đoạn khá khôi hài chẳng hạn như nhà vua phải chửi thề văng tục để có thể phát âm trong những lúc giọng nói bị tắt nghẽn, hơi thở bị ứ nghẹn do tâm lý dồn nén.
Thời cuộc tạo nên anh hùng
Phương pháp của chuyên gia này không chỉ đơn thuần là học cách lấy hơi để phát âm mà còn trị liệu về mặt tâm lý, khi ông buộc nhà vua phải hồi tưởng lại những kỷ niệm đau buồn thời ấu thơ, những vết chấn thương trong tâm hồn khiến cho nhà vua mắc phải tật nói lắp, càng thiếu tự tin nên lại càng mất khả năng ứng phó với tình huống. Gọi là chuyên gia tâm lý, nhưng thật ra nhân vật Lionel lại giống như một thầy dạy diễn xuất. Ông đến với nghề luyện giọng trước hết là vì ông đam mê kịch nghệ. Giấc mộng diễn viên sân khấu không thành, ông kiếm sống nhờ nghề điều trị cách phát âm đối với những thanh niên bị chấn thương tâm lý, khi họ giã từ vũ khí, sống sót sau chiến tranh, trở về từ trận địa kinh hoàng.
Giữa chuyên gia phát âm và nhà vua tương lai, nẩy sinh một tình bạn chân thành. Do mặc cảm tự ti, nên nhà vua thường hay nổi cáu, mắng bừa, đến nổi có lúc hai bên suýt nữa là đoạn tuyệt, không còn muốn nhìn mặt nhau. Nhưng tình bạn giúp cho họ vượt qua trở ngại. Nhà vua nói lắp sẽ học hỏi được một điều hết sức đáng qúy : sự tin tưởng của người khác ở nơi ông với tư cách là một con người quan trọng hơn tất cả những kỳ vọng đặt nơi một nhà vua. Hoàng tử Albert (Colin Firth) khi trở thành quốc vương George VI sẽ có một hành động đầy ý nghĩa : ông đọc diễn văn kêu gọi toàn dân ủng hộ cuộc chiến chống Đức Quốc Xã. Đâu đó, bộ phim nói về sự ý thức của nhân tâm, của trách nhiệm bản thân trước thời cuộc nhiều hơn là cuộc hành trình dẫn đến đỉnh cao quyền hành. Thắng vạn quân không bằng chinh phục lòng người.
Bộ phim Bài diễn văn của nhà vua thành công ở 3 điểm : kịch bản được gói ghém khá chặt, cá tính nhân vật được xây dựng rất vững và thủ pháp điện ảnh lược bỏ tất cả những điều không cần thiết. Có thể nói là toàn bộ hầu như chỉ dựa vào hai nhân vật chính là nhà vua và chuyên gia phát âm. Về điểm này có thể nói là tài nghệ đóng phim của cả hai diễn viên Colin Firth và Geoffrey Rush đạt đến mức tuyệt vời. Khán giả nào thường xem phim của họ trong nguyên tác, sẽ nhận thấy cả hai diễn viên này đã thay đổi giọng nói bình thường của họ tinh tế đến chừng nào.
Đừng sợ thiếu mà đâm ra làm thừa
Đáng ngạc nhiên hơn nữa là Bài diễn văn của nhà vua chỉ là bộ phim truyện thứ nhì của đạo diễn người Anh Tom Hooper. Năm nay 39 tuổi, anh xuất thân từ ngành quay phim truyền hình, nhưng lại khá quen thuộc với thể loại phim cổ trang vì đã từng quay bộ phim nhiều tập kể lại cuộc đời của nữ hoàng Elisabeth đệ nhất với Helen Mirren trong vai chính. Lần này, đạo diễn Tom Hooper đã biết vượt qua những khó khăn của thể lọai này khi ngay từ đầu chọn cho mình cách dàn dựng khuôn thước.
Khi đặt ống kính một cách bài bản, dàn dựng cảnh phim đâu ra đó, Tom Hooper gạt bỏ tất cả những thủ pháp điện ảnh không cần thiết để tập trung vào nội dung cốt truyện, bởi vì không có gì khiên cưỡng gượng ép cho bằng một thủ pháp điện ảnh dùng không đúng lúc, đặt không đúng chỗ. Vì thế cho nên cách quay phim của Tom Hooper tuy chẳng có gì là mới lạ nhưng lại chuyển tải được thông điệp chính yếu, cốt lõi tác phẩm. Rất nhiều đạo diễn trẻ thời nay xuất thân từ ngành truyền hình, phim quảng cáo hay video clip, do muốn tạo một phong cách riêng biệt nên thường hay vướng phải một khuyết điểm : sợ thiếu (bản lĩnh) nên đâm ra làm thừa.
Trong trường hợp của The King’s Speech, tác phẩm này theo thuật ngữ chuyên ngành điện ảnh thuộc vào hạng biopic, kể lại cuộc đời của một nhân vật có thật, mà lại là vua của một nước, cho nên cần được xét theo cả hai tiêu chuẩn : tiểu sử và lịch sử. Khác với bộ phim kể lại cuộc đời của nhà văn Truman Capote hay của danh ca Edith Piaf, bộ phim The King’s Speech lồng tiểu sử vào lịch sử, thông qua một chi tiết nhỏ (tật nói lắp) để kể lại một câu chuyện lớn. Bởi vì Bài diễn văn của nhà vua sẽ định đọat cho vận mệnh của một đất nước trước cơn lốc của thời cuộc, trong vòng xoáy của binh đao. Trong mắt người Anh, vua George VI và thủ tướng Winston Churchill sẽ là hai vị "anh hùng dân tộc".
Điểm lệch lịch sử trong phim
Về mặt tiểu sử, người xem có thể chấp nhận nhiều điểm hư cấu được thêu dệt thêm khiến cho quan hệ giữa hai nhân vật chính gần giống với tiểu thuyết. Nhưng khán giả khó tính có thể sẽ chê bai một vài điểm lệch trong cách diễn giải lịch sử. Bài diễn văn truyền thanh của nhà vua George VI vào ngày 4 tháng 9 năm 1939 là một sự kiện có thật. Trước khi ông thoái vị nhường ngôi cho em trai, nhà vua Edward VIII không che giấu sự ngưỡng mộ của mình đối với Hitler, điều này cũng có thật.
Nhưng có một điều mà bộ phim không nói ra là hoàng gia Anh thời ấy có một thái độ rất mập mờ, chứ không hề dứt khoát đối với chế độ Đức Quốc Xã. Bằng chứng là vào đầu năm 1939, theo lệnh của nhà vua George VI, ngoại trưởng Anh thời đó là ông Halifax đã gửi một bức điện thư đến chính quyền Đức yêu cầu Berlin đừng để cho người Do Thái tạo thành một làn sóng di cư ồ ạt sang các nước láng giềng. Tuy biết được những gì đang xẩy ra trên lãnh thổ nước Đức, nhưng đa số các nước châu Âu vẫn giữ lập trường không can dự và tin tưởng một cách mù quáng ở các hiệp ước bất tương xâm.
Cũng trong phim, khi đăng quang, nhà vua George VI nhận được ngay tức khắc sự ủng hộ của thủ tướng Churchill. Nhưng thực tế không phải là vậy, ông Churchill rất trung thành với người kế vị đầu tiên là vua Edward VIII. Ông là một trong những quan chức tìm cách vận động dàn xếp để tránh cho Edward VIII thoái vị. Trong quyển ‘‘Hồi ký chiến tranh’’, ông Churchill có than thở là chính cũng vì ông ủng hộ hết mình thái tử Edward thay vì hoàng tử Albert mà suýt nữa là sự nghiệp chính trị của ông phải tiêu tan. Cũng may cho ông, là chiến tranh bùng nổ sau đó, và ông có thể dùng công để chuộc tội.
Ngoài trừ các yếu tố lịch sử này, bị che giấu nhiều hơn là viết lại, bộ phim Bài diễn văn của nhà vua cso thể được xem là một tác phẩm xuất sắc. Không có gì đáng ngạc nhiên cho lắm khi phim này đã đoạt 7 giải thưởng BAFTA của làng điện ảnh Anh Quốc, một Quả cầu vàng Golden Globe, và giành đến 12 đề cử Oscar của điện ảnh Mỹ. Nhiều nhà phê bình đánh giá khá cao triển vọng của phim này về đầu trên bảng vàng của giải Oscar, sẽ được trao trong hai ngày nữa.
Trong mắt các nhà phê bình, thể loại biopic khá được yêu chuộng tại Hollywood, và các giải diễn xuất và kịch bản phóng tác thường được trao cho hạng phim này. Còn ở các hạng mục quan trọng khác, phim The King’s Speech đụng phải nhiều đối thủ nặng ký khác như True Gift (Gan góc), The Fighter (Võ sĩ quyền anh) hay The Social Network (Mạng xã hội). Liệu vào mùa Oscar năm nay, Bài diễn văn của nhà vua sẽ bội thu các giải điện ảnh? Chỉ cần phim này đoạt một phần ba các đề cử, thì có thể được coi như là thành công rực rỡ, thắng đậm vòng đua.
0 Nhận xét